Kościół św. Anny w Białej Podlaskiej

---

Historia

Kościół św. Anny w Białej Podlaskiej, wzniesiony w 1572 roku, stanowi kontynuację wcześniejszej świątyni z 1525 roku, która spłonęła. Początkowo był to zbór braci polskich. W wyniku wypędzenia braci w 1596 roku przez Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, znanego jako „Sierotka”, świątynia przeszła gruntowną przebudowę, która trwała do 1603 roku, gdy to świątynia została poświęcona pod wezwaniem św. Anny.

Korpus kościoła ma prostokątny kształt, zbudowany z muru, reprezentujący styl zapóźnionego gotyku, co możemy dostrzec w kształcie lekko ostrołukowych okien oraz w zastosowaniu skarp przyporowych. Na polecenie Radziwiłła, do głównego korpusu dobudowano od wschodu nieco węższe prezbiterium, które zamknięto absydą. Do prezbiterium przylegają również zakrystia oraz skarbiec, zaś od zachodu znajduje się trójarkadowy chór muzyczny.

Warto również zwrócić uwagę na barokową kaplicę „Różańcową” z 1625 roku, która z początku była przeznaczona na miejsce spoczynku Tekli z Wołłowiczów Radziwiłłowej, małżonki ówczesnego właściciela miasta, Aleksandra Ludwika Radziwiłła. Od północy możemy podziwiać barokową kaplicę, poświęconą św. Janowi Kantego, datowaną na początek XVIII wieku. Jest ona uważana za jedno z najważniejszych dzieł barokowych w regionie Podlasia.

Wewnątrz kaplicy znajduje się bogata sztukateria oraz późnobarokowe obrazy na plafonie, które przedstawiają życie Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zarówno za jego życia, jak i po śmierci. Główny ołtarz, zbudowany w 1696 roku, jest barokowy i wykonany z czarnego marmuru dębnickiego, a fundatorką była Katarzyna z Sobieskich Radziwiłłowa. W zwieńczeniu ołtarza umieszczono herb Radziwiłłów, przedstawiający czarnego orła z trzema złotymi trąbami na piersi.

Katarzyna z Sobieskich Radziwiłłowa nakazała również umieścić na zewnątrz, na kopule, u stóp łacińskiego krzyża, półksiężyc turecki, upamiętniający zwycięstwo jej brata, Jana III Sobieskiego, nad Islamem. Od zachodu przy świątyni znajduje się kruchta z 1873 roku, która została zaprojektowana w stylu neorenesansu lubelskiego. Warto zauważyć, że wystrój wnętrz kościoła jest typowo barokowy.

Po wschodniej stronie świątyni znajduje się trójarkadowa dzwonnica bramna, będąca częścią murowanego ogrodzenia. Korpus główny kościoła stał się prototypem dla późniejszej, mniejszej kaplicy, wchodzącej w skład zespołu pałacowo-obronnego Radziwiłłów w Białej. Pod koniec XVIII wieku kościół zainspirował architektów do stworzenia jednosalowego kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Neplach.

Na dachu świątyni umieszczono krzyż, u którego podstawy znajduje się leżący islamski złoty półksiężyc, symbolizujący pamięć o zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem, które miało miejsce w 1683 roku.

Znani parafianie i osoby związane z kościołem

Wśród znanych postaci związanych z kościołem św. Anny w Białej Podlaskiej wyróżnia się Władysław Gruszecki (1812 – 1876), który był uznawanym polskim prawnikiem i ekonomistą. Był także członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego.

W 1835 roku, w urokliwych wnętrzach tej świątyni, zawarł związek małżeński z Ludwiką Lewicką, która zmarła w 1850 roku.

---

Oceń: Kościół św. Anny w Białej Podlaskiej

---