Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Białej Podlaskiej

---

Historia

Fundacja cerkwi i klasztoru bazylianów

Historia kościoła wiąże się z długotrwałym konfliktem, który dotyczył zakonu bazylianów i rodu Radziwiłłów, a jego istotą były relikwie arcybiskupa połockiego Jozafata Kuncewicza. W roku 1743, po mediacji przedstawiciela Stolicy Apostolskiej, podjęto decyzję, że relikwie błogosławionego unickiego pozostaną w Białej Podlaskiej. Warunkiem jednak było to, że właściciele miasta zobowiążą się do budowy sanktuarium, zarządzanego przez zakon bazylianów. Klasztor bazyliański, który powstał, zlokalizowany był na terenie, gdzie wcześniej istniała cerkiew prawosławna, datowana na XVI i XVII wiek.

Sanktuarium Jozafata Kuncewicza

W latach 1747–1759, na obrzeżach miasta, w miejscu wcześniejszego kościoła z 1690 roku, powstała monumentalna barokowa cerkiew unicka św. Barbary oraz klasztor bazyliański. W 1765 roku odbyła się uroczystość przeniesienia relikwii bł. Jozafata z kaplicy zamku Radziwiłłów, co przyczyniło się do rozkwitu sanktuarium. Wierni, zarówno rzymskokatoliccy, jak i greckokatoliccy, zaczęli przybywać z różnych zakątków Rzeczypospolitej, by uczestniczyć w corocznych listopadowych odpustach i szukać duchowego wsparcia.

Cerkiew prawosławna

Klasztor bazyliański został zlikwidowany w 1864 roku, a cerkiew unicka była czynna jeszcze przez około jedenaście lat. W tym czasie, na żądanie władz carskich, obiekt przeszedł gruntowną modernizację, która nadała mu styl typowy dla rosyjskich świątyń prawosławnych. Z tego powodu usunięto wszelkie katolickie atrybuty. Projekt przebudowy, uwzględniający m.in. budowę cebulastych kopuł na wieżach, wykonał Wiktor Syczugow. W trakcie renowacji, w celu zlikwidowania pielgrzymek katolickich, polecono ukrycie relikwii błogosławionego, a w 1873 roku trumna z ciałem Jozafata Kuncewicza została pochowana w podziemiach cerkwi.

Parafia w Białej Podlaskiej była wśród pierwszych wspólnot, które w procesie przymusowej konwersji unitów chełmskich i podlaskich na prawosławie przystąpiły do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Działania na rzecz konwersji prowadził ks. Mikołaj Liwczak, a 12/24 stycznia 1875 roku w bialskiej świątyni miała miejsce ceremonia, podczas której 50 tys. unitów oraz 26 kapłanów z 45 parafii przyjęło prawosławie, co prowadził arcybiskup warszawski Joannicjusz. Po kolejnej renowacji, która miała miejsce w latach 1888-1890, 24 lutego 1891 roku budynek został poświęcony przez biskupa lubelskiego Flawiana, przyjmując wezwanie Narodzenia Matki Bożej.

I wojna światowa

W 1915 roku, w momencie wycofania się armii rosyjskiej, świątynia została opuszczona przez prawosławnych kapłanów. Po zajęciu Białej Podlaskiej przez wojska niemieckie, cerkiew przekształcono w ewangelicki kościół garnizonowy. W roku 1916, na zlecenie armii austro-węgierskiej, przeprowadzono badania archeologiczne, które zaowocowały odkryciem w podziemiach trumny św. Jozafata Kuncewicza. Nieskuteczne były późniejsze starania o przywrócenie świątyni charakteru katolickiego sanktuarium; decyzją władz okupacyjnych relikwiarz św. Jozafata został wywieziony do Wiednia.

Kościół rzymskokatolicki

W okresie międzywojennym ponownie podejmowano kroki w celu odzyskania relikwii oraz przywrócenia świątyni statusu sanktuarium św. Jozafata. W 1919 roku, dawna cerkiew św. Barbary została przekazana Kościołowi rzymskokatolickiemu i uzyskała status kościoła parafialnego. W wyniku zmian obrządkowych i rekonsekracji, obiekt zyskał nowe wezwanie, zyskując patronat Najświętszej Maryi Panny.

---

Oceń: Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Białej Podlaskiej

---