Parafia św. Anny w Białej Podlaskiej

---

Zasięg parafii

W parafii św. Anny w Białej Podlaskiej liczba wiernych wynosi około 5354, którzy zamieszkują ulice takie jak: Abramowicza, Akademicka (numery parzyste), Bartoszewicza, Boczna, Brzechwy, Bema, Budkiewicza, Chłodna, Chrobrego, Chodkiewicza, Czajki, Czarneckiego, Ćwiklińskiej, Daleka, Dobra, Droga Wojskowa, Folwarczna, Gromadzka, Jagodowa, Jaracza, Kilińskiego, Kleeberga, Klonowa, Kołychawa, Kopernika, Kraszewskiego, Kusocińskiego, Kręta, Krzywa, Koncertowa, Literacka, Łomaska, Narutowicza (połowa), Niemcewicza, Norwida, Nałkowskiej, Piękna, Podłączna, Pogodna, Pokoju, Przyjaźni, Reformacka (numery parzyste), Rogińskiego, Reymonta, Sidorska (część), Słowackiego, Spółdzielcza, Stodolna (połowa), Szczytowa, Środkowa, Piłsudskiego (numery parzyste), Targowa, Tęczowa, Tuwima, Plac Trzech Krzyży, Twarda, Warszawska, Witoroska, Droga Wojskowa, Wolska, Wyspiańskiego, Zaciszna, Zelwerowicza, Zapolska, Zamkowa, Ziemowita, Żurawia oraz Żwirowa. Dodatkowo, parafia obejmuje także miejscowości: Janówka (180–12 km), Jaźwiny (200–11 km), Lisy (70–8 km), Michałówka (370–10 km), Porosiuki (245–7 km), a także Wólkę Plebańską (350–7 km).

W 2004 roku, część wiernych z tej parafii została przyłączona do nowo utworzonej parafii św. Michała Archanioła. Przy parafii prowadzone są aktywności przez Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, co stanowi ważny element lokalnej wspólnoty.

W miejscowościach Janówka i Jaźwiny założone zostały kaplice dojazdowe, które służą mieszkańcom w okolicznych rejonach. Cmentarz parafialny usytuowany jest w odległości 1 km od kościoła, przy ulicy Janowskiej.

Kościół parafialny

Wspaniały kościół św. Anny w Białej Podlaskiej zaspokaja potrzeby duchowe lokalnej społeczności, stanowiąc centralny punkt kultu. Jego wnętrze urzeka bogactwem ołtarzy. Główny ołtarz, z barokowym zdobnictwem, jest wykonany z murowanego marmuru. To typowa reprezentacja sztuki potrydenckiej z drugiej połowy XVII wieku. Jego wyjątkowość podkreślają obrazy, które przedstawiają „Ofiarowanie w świątyni” oraz „Św. Anna Samotrzecia”, datowane na 1771 rok. Oprócz tego znajdują się tutaj boczne ołtarze z pierwszej połowy XVIII wieku, w których można podziwiać wizerunki „Przemienienie Pańskie” i „Św. Józef”.

W ciekawych kaplicach, takich jak Wołłowiczów, można zobaczyć XVII-wieczny obraz Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem, otoczony cennymi votami. Natomiast w kaplicy Radziwiłłowskiej znajdują się takie dzieła jak obraz „Opłakiwanie”, będący kopią dzieła Jana Reisnera, obraz „Jan Kanty” autorstwa Wiśniewskiego z 1911 roku oraz nie mniej fascynująca XVII-wieczna rzeźba Św. Sebastiana.

Kaplica Różańcowa skrywa zespół XVIII-wiecznych rzeźb, które stanowią pozostałość po dawnym wyposażeniu. Oprócz tego można tu znaleźć XVIII-wieczne konfesjonały, portale i ambonę, a także prospekt organowy oraz kamienną kropielnicę pochodzącą z 1648 roku. Intrygujące są również tablice pamiątkowe, które upamiętniają żołnierzy Armii Krajowej oraz innych zasłużonych mieszkańców, jak dr Czesław Wroczyński (1900) czy ks. Bartłomiej Radziszewski (1855).

Podczas wyjątkowych procesji ukazuje się również monstrancja, wykonana przez Karola Malcza w 1857 roku, w kształcie orła Radziwiłłowskiego, oraz ornaty, które sięgają XVIII i XIX wieku. Poza świątynią i cmentarzem kościelnym, warto zwrócić uwagę na plebanię, wzniesioną w 1750 roku, która została obudowana w cegłę i otynkowana około 1803 roku. Obok znajduje się drewniana wikarówka.

Cały zespół kościelny dopełnia mur cmentarny, w który wkomponowana jest dzwonnica, wzniesiona w 1762 roku. Wejścia na teren sąsiadującej plebanii prowadzą przez ozdobne bramy, z których główna usytuowana jest na wprost ulicy Kraszewskiego, a boczna na osi plebanii. Zespół budynków przeszedł gruntowny remont w latach 1898-1899. Ozdobne kraty bramne, które można podziwiać do dziś, są dziełem uzdolnionej rodziny Krassuskich. Dzwonnica i główna brama zostały wykonane w latach trzydziestych XX wieku, natomiast mniejsza brama zachodnia powstała w 1944 roku. W 1945 roku ks. kan Jan Godlewski zbudował obok niej kamienną grotę ku czci Matki Bożej z Lourdes.

Historia parafii

Historia parafii w Białej Podlaskiej sięga początków XVI wieku. W 1525 roku erygowano rzymskokatolicką wspólnotę, która niesie miano Najświętszej Marii Panny i Świętej Jadwigi. Właściciel Białej, Jerzy Iwanowicz Ilinicz, uczynił darowiznę w postaci placu oraz wsparcia finansowego poprzez dziesięciny dla nowej parafii. Zanim jeszcze wspólnota została formalnie założona, z inicjatywy Illiniczów oraz pierwszych proboszczów, wzniesiono skromny drewniany kościół, którego patronką stała się święta Jadwiga, zyskująca wówczas na znaczeniu na polskich ziemiach.

Tworzenie parafii zbiegło się w czasie z rozwojem samego miasta, które w owym czasie miało charakter osady targowej, więc budynek sakralny był zapewne niewielkich rozmiarów, dostosowany do potrzeb lokalnej społeczności. Kościół ten, według niepotwierdzonych informacji, miał spłonąć w latach 1550 lub 1572. Potwierdzenie tragedii pożarowej zawarte jest w dokumencie z 1596 roku, wystawionym przez księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, który stwierdzał, że „(…)kościół ten jak wszyscy wiedzą spalił się prawie całkowicie, ledwo po nim ślady pozostały(…)”.

Dzięki staraniom Radziwiłła, w latach 1597–1602 wzniesiono nową świątynię, która miała zapewnić lepsze warunki dla rozwoju życia religijnego. Po przejęciu Białej przez Mikołaja Krzysztofa, stworzył on regulacje wspierające parafię finansowo, co pozwoliło na realizację większych inwestycji, w tym budowę kościoła. Mimo braku pierwszego aktu fundacyjnego, informacje o nim zachowały się w dokumencie Radziwiłła.

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł nadał wspólnocie m.in. wieś Grabanów oraz inne dobra, co miało na celu zabezpieczenie ekonomiczne parafii. Przekształcanie majątków związanych z parafią trwało, a prawa do połowu ryb nad rzeka Klikawka oraz związane z nimi akty zabezpieczające były integralną częścią fundacji. Architektem nowego kościoła był murator Andrys, który współpracował z Janem Samuelem Michałowskim z Lublina. Wzniesiony obiekt był jednonawowy, z wyodrębnionym prezbiterium i transeptem, przykryty sklepieniem kolebkowym z lunetami.

W latach 1638–1639 Aleksander Ludwik Radziwiłł przyczynił się do powstania kaplicy pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej, która została ulokowana w południowym ramieniu transeptu. Pomimo różnych przemian architektonicznych, oryginalny wystrój wnętrza kaplicy nie przetrwał do naszych czasów, aczkolwiek poszczególne elementy architektoniczne, takie jak pilastry i nisze, są dowodem ówczesnego stylu.

Na przełomie XVIII i XIX wieku w parafii zaszły znaczące zmiany, wśród których warto wspomnieć o remontach oraz nowych inwestycjach. Wyposażenie kościoła wzbogaciło się o nowe ołtarze podarowane przez Anę z Sanguszków Radziwiłłową. Działania te uwydatniły znaczenie kaplicy Radziwiłłowskiej, w której umieszczono relikwie. Przekształcono także bezpośrednie otoczenie kościoła, budując dzwonnicę i ogrodzenia.

Rozwój parafii trwał przez XIX wiek, kiedy to przypada okres wprowadzania nowych budynków i modernizacji. W szczególności w 1873 roku zrealizowano remont pod kierunkiem architekta Maksymiliana Pawłowskiego, który objął zarówno dach, elewację, jak i wnętrze budowli. Kilkukrotne modernizacje wpłynęły również na wygląd kaplicy Różańcowej oraz Radziwiłłowskiej, co przyczyniło się do przekształcenia ich architektonicznego charakteru.

W 1919 roku parafia Św. Anny została zlikwidowana, a kościół przekazany Salezjanom, dla których do 1925 roku pełnił funkcję sakralną. W międzyczasie wprowadzono układy związane z renowacją kaplicy Wołłowiczów, przekształcając znajdujące się tam ołtarze. Po przywróceniu samodzielnej parafii w 1929 roku, wykonano szereg prac konserwatorskich i modernizacyjnych, które miały na celu przywrócenie zespołu kościelnego do wcześniejszej świetności.

Do dziś, parafia Św. Anny w Białej Podlaskiej stanowi świadectwo bogatej historii i wielowiekowych tradycji, na które wpływały zarówno przekaz tradycji sakralnych, jak i osoba Św. Jana Kantego, która zyskuje uznanie w Boga oraz Akademia Bialska, kształtując duchowe życie społeczności.

Końcowe etapy historii parafii oraz jej dotychczasowe zmiany dokumentują wieloletnie przemiany na terenie Białej Podlaskiej. Każdy remont oraz każda zmiana w wystroju i funkcjonalności budynku sakralnego to świadectwo dbałości o rozwój duchowy oraz materialny wspólnoty. Choć parafia Św. Anny została przekazana w inne ręce, jej znaczenie w życiu lokalnej społeczności pozostało niezatarte, a kościół wciąż służy mieszkańcom miasta, i w pełni przejmuje rolę w dziele ewangelizacji.

W 1923 roku elementy wcześniejszych Ołtarzy zostały przeniesione do kościoła Św. Antoniego, świadcząc o przepływie kultu religijnego i poczuciu odpowiedzialności wobec historycznych wartości.

Księża pracujący w parafii

Historia parafii św. Anny w Białej Podlaskiej obfituje w postaci wielu księży, którzy pełnili w niej ważne role przez wieki. Wśród nich znajdziemy zarówno tych, którzy zginęli, jak i tych, którzy pozostawili trwały ślad w lokalnej społeczności.

Niestety, nieznane są szczegóły dotyczące pierwszego księdza, któremu nadano imię Eugeniusz, a także księdza Andrzeja, który zmarł w 1542 roku. Kolejnym z wymienionych jest ks. Hieronim Piekarski; jego przybycie datowane jest na końcówkę lat 40. XVI wieku. W 1554 roku biskup łucki Protasewicz ekskomunikował go za herezję.

Po nim był ks. Piotr Runowski, oraz ks. Adam, który zyskał estymę i został altarystą dzielnie korzystając z wsparcia Ilincza i Kiszki. Następnym znaczącym księdzem był ks. Wawrzyniec Disiński, pełniący rolę prefekta, a także ks. Stanisław Zmijowski. Ten ostatni przybył do Białej w 1550 roku na własną prośbę, a jego kanoniczne wprowadzenie miało miejsce w obecności biskupskiego legata.

Od 1569 roku obowiązki proboszcza objął ks. Jan Promiński, który pełnił te funkcje do swojej śmierci w 1595 roku. Do grona wciąż żywych wspomnień zaliczają się także ks. Marcin Miasko oraz ks. Paweł Zaleski, który w 1596 roku uzupełnił Księgi konsystorza janowskiego Akt Fundacyjny Kościoła Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, do 1615 roku.

Ks. Krzysztof Wilski – Ciborowicz, urodzony w 1576 roku, został mianowany proboszczem przez biskupa Achacego Grochowskiego w 1628 roku i przyczynił się do utworzenia Akademii Bialskiej. Zmarł w 1631 roku. Po nim pełnili posługę w Białej ks. Krzysztof Maszkiewicz oraz ks. Andrzej Weszki, którzy przybyli w 1623 roku.

W kolejnych latach, w parafii pojawili się także ks. Andrzej Warka, ks. Stanisław Winarski oraz ks. Jan Franciszek Wilski, którzy zmagali się z trudami codziennych obowiązków. Z ich grona wyróżniał się ks. Jerzy Stefanonius, pełniący funkcję sekretarza i wielokrotnie zastępujący ks. oficjała.

W 1631 roku, ks. Maciej Drwęski, który z pragnieniem do kapłaństwa zajął się organizacją parafii, w 1636 roku został proboszczem wohyńskim. Po wielu trudach, pod koniec życia musiał niestety, zrezygnować z funkcji proboszcza bialskiego. Zajmowali się nim szerokie grono duchownych, w tym ks. Piotr, odznaczający się pracą w 1634 roku.

Jednak nie wszyscy byli w stanie sprostać obowiązkom, co zademonstrowali księża tacy jak ks. Albert Opęchowski, ks. Jan Sitecki oraz ks. Maciej Szczebatowicz. Ich skomplikowane losy ukazują nie tylko zawirowania duchowe, ale także realne problemy zarządzania parafią.

W miarę upływu lat, w Białej pracowało wiele wartych uwagi postaci, takich jak ks. Wincenty Suchocki, rektor Akademii Bialskiej, czy ks. Wilhelm Herkendrat, który przeszedł długą drogę kariery, aż do zostania teologiem nadwornym.

Księża

• Proboszcz: Ks. Kanonik Waldemar Izdebski,
• wikariusze: ks. Daniel Wojciechowski, ks. Sławomir Pleszczyński,
• rezydenci: ks. Kanonik Jan Pilipiuk – kapelan szpitala, ks. Andrzej Zozula – kapelan szpitala.

W tej znakomitej tradycji nie możemy zapomnieć także o ks. biskupie Ludwiku Ignacym Riaucour, który jako proboszcz przyczynił się do wielu pozytywnych zmian w Białej oraz a także o ks. kanoniku katedralnym gnieźnieńskim, który pozostanie w pamięci lokalnej społeczności jako ważna postać w historii duchowej parafii.

---

Oceń: Parafia św. Anny w Białej Podlaskiej

---