Julian Bartoszewicz

---

Rodzina

Julian Bartoszewicz był osobą o wybitnym rodowodzie. Wywodził się z rodziny o znacznych tradycjach edukacyjnych, ponieważ jego ojcem był Adam, profesor w szkole wydziałowej. Jego matką była Amelii Sengterówny, która również odegrała ważną rolę w jego życiu.

Warto zauważyć, że jego ojciec, Kazimierz Bartoszewicz, miał znaczący wpływ na rozwój Juliana oraz na jego późniejsze osiągnięcia.

Życiorys

Julian Bartoszewicz rozpoczął swoją edukację w 1829 roku, przystępując do pierwszej klasy szkoły wydziałowej, w której nauczycielem był jego ojciec. W 1833 roku przeprowadził się do Warszawy, a pięć lat później, w 1838 roku, zakończył naukę w gimnazjum na Lesznie. Już w młodym wieku jego pasją stało się czytanie, spędzał długie godziny w bibliotekach, w tym m.in. w publicznej Bibliotece Załuskich, gdzie zapoznawał się z literaturą polskich autorów, takich jak Franciszek Godebski, Ludwik Dmuszewski oraz Leonard Sowiński. Nie stronił również od rosyjskich materiałów dotyczących historii Polski.

W 1839 roku, będąc stypendystą Królestwa Polskiego, podjął studia na wydziale historyczno-filologicznym uniwersytetu petersburskiego, które trwały przez cztery lata. Tam, wraz z Janem Barszczewskim, zainicjował działalność studenckiej biblioteki, która była utrzymywana dzięki składkom samych studentów.

W latach 1842–1847 Bartoszewicz pełnił funkcję nauczyciela w warszawskim gimnazjum, które mieściło się w Pałacu Kazimierzowskim. W 1847 roku został przeniesiony do Końskich, gdzie objął posadę w szkole powiatowej. Decyzja ta była skutkiem publikacji artykułu w „Bibliotece Warszawskiej”, dotyczącego Heleny Iwanowny, córki Iwana III i małżonki Aleksandra Jagiellończyka. Władze cenzuralne uznały ten artykuł za niezgodny z doktryną rosyjską, co doprowadziło do konfiskaty całego nakładu czasopisma.

W latach 1849–1863 pełnił rolę nauczyciela w szkole powiatowej w Lesznie, gdzie uczył łaciny, a od 1859 roku także języka polskiego. W 1863 roku objął stanowisko kustosza Biblioteki Głównej. Ponadto, w okresie 1860–1870, został członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W tym samym roku nawiązał współpracę z nielegalnym pismem „Dzwon Duchowy”, a także prowadził wykłady z historii Polski w II Gimnazjum Męskim w Warszawie.

Dnia 1 stycznia 1868 roku zakończył swoją służbę w administracji rządowej i przeszedł na emeryturę. Był przekonany, że podstawowym zadaniem historyka jest zbieranie i dokumentowanie faktów historycznych. Przez większość swojego życia prowadził prywatny zbiór źródeł, które były podstawą jego prac naukowych.

W Encyklopedii Orgelbranda opublikował aż 1291 artykułów, zgłębiając tematykę słowiańszczyzny, historii Polski średniowiecznej oraz XVIII wieku. Część jego działalności naukowej poświęcona była badaniom biograficznym, a także podzielał lelewelowskie podejście do historii Polski.

Julian Bartoszewicz zmarł w wieku 49 lat po długotrwałej chorobie znane jako choroba Brighta. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 181-4-10/11).

Dzieła

Julian Bartoszewicz, znany ze swojej bogatej twórczości literackiej, pozostawił po sobie wiele znaczących dzieł, które przyczyniły się do rozwoju polskiej historiografii. Poniżej przedstawiamy wybór jego najważniejszych publikacji.

• Arcybiskupi gnieźnieńscy i prymasi, 1858–1865,
• Hetmani polscy koronni i Wielkiego Księstwa Litewskiego, 1860–1865,
• Kościoły warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym, 1855,
• Królewicze biskupi. Żywoty czterech kapłanów, Warszawa 1851,
• Nowa epoka literatury historycznej polskiej,
• O pomysłach historycznych Augusta Bielowskiego, Warszawa 1852,
• Panowie niemieccy na dworze Stanisława Augusta. Wizerunki osób historycznych, Warszawa 1852,
• Poglądy na stosunki Polski z Turcją i Tatarami, Warszawa 1860,
• Zamek Bialski (dzieje miasteczka, obrazy z życia magnatów, Akademia Bialska), Warszawa,
• Znakomici mężowie polscy w wieku XVIII. Wizerunki historyczne, t. 1-3, Petersburg 1856,
• Historyia pierwotnej Polski, Kraków 1878,
• oraz artykuły w „Przeglądzie Naukowym”, „Bibliotece Warszawskiej”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Niezabudce”, „Księdze Świata”.

Edycje

W dorobku Juliana Bartoszewicza można znaleźć wiele cennych publikacji. Jednym z jego istotnych dzieł jest wydanie Pamiętników Krzysztofa Zawiszy, które obejmują lata 1666-1721. Jest to cenna pozycja, wydana w Warszawie w 1862 roku.

---

Oceń: Julian Bartoszewicz

---