Tekla Róża Radziwiłłówna

---

Dzieciństwo

W XVIII wieku rodzina Radziwiłłów była jedną z najpotężniejszych magnackich rodzin w Rzeczypospolitej, dążącą do zdobycia tronu. W związku z tym Tekla Radziwiłłówna mogła liczyć na starannie przygotowane wykształcenie oraz na to, że od najmłodszych lat biegle posługiwała się językiem francuskim. Dziewczynka interesowała się sprawami politycznymi, co było cechą wspólną jej licznego rodzeństwa.

W 1719 roku śmierć ojca Tekli, Karola Stanisława Radziwiłła, wywarła ogromny wpływ na jej życie. Od tej pory to matka, Anna Katarzyna Radziwiłłowa, stała się jedyną osobą odpowiedzialną za przyszłość córki. Kobieta znana była z silnego charakteru i ambicji. W ramach swoich obowiązków powierzyła Tekli pieczę nad archiwami rodzinnych dokumentów, co świadczyło o uznaniu i zaufaniu, jakim ją obdarzyła. Dzięki swoim umiejętnościom, Tekla wyróżniała się spośród rodzeństwa, co dawało jej szczególną wiedzę na temat familialnych spraw.

Pierwsze małżeństwo

Pierwsze małżeństwo Tekli odbyło się z powodu starannie przemyślanej decyzji politycznej. Anna Katarzyna Radziwiłłowa miała nadzieję na poszerzenie sojuszy rodzinnych. Tak więc, 9 stycznia 1725 roku w Białej, Tekla wzięła ślub z 58-letnim Jakubem Heinrichem Flemmingiem, ministrem saskim. Flemming pragnął potomstwa, ponieważ z poprzedniego małżeństwa z Franciszką Konstancją z Sapiehów nie doczekał się sukcesji, jego dzieci bowiem zmarły w młodym wieku. Tekla zyskała za to znaczące zabezpieczenie finansowe; dzień przed ceremonią podpisano intercyzę, w której mąż obiecał jej 500 000 złotych dożywotnio na dobrach Puschkau w Saksonii.

Mimo że to małżeństwo zostało zawarte z racji rozsądku, relacje w nowym związku kształtowały się bardzo pomyślnie. Flemming okazywał wyjątkową troskę o swoją młodą żonę, utrzymując jednocześnie przyjazne stosunki z jej rodziną. Po uroczystości nowożeńcy wyjechali do Warszawy, a w 1727 roku udali się w dalszą podróż do Drezna.

Drezno w osiemnastym wieku stanowiło ważny ośrodek życia kulturalnego i politycznego; to właśnie tam król spędzał najwięcej czasu. Tekla, dzięki swojemu charakterowi, wrodzonym talentom oraz doświadczeniom zdobytym w związku z pozycją rodziny Radziwiłłów, z łatwością zaadaptowała się w towarzystwie. Zyskała szczególną sympatię Marii Józefy Habsburżanki, co odzwierciedla jej włączenie do fraucymeru królewiczowej. Brała udział w wielu balach i przyjęciach, sama również organizując różnorodne wydarzenia. Nie przejmowała się jednocześnie dostrzeganą zazdrością rodaków, którzy niechętnie spoglądali na jej wysoką pozycję.

W trakcie małżeństwa Tekla intensywnie korespondowała z matką, szczegółowo relacjonując swoje codzienne czynności i życiowe obowiązki. Z listów wynika, że cieszyła się otaczaniem się pięknymi sukniami i eleganckimi przedmiotami, często opisując garderobę dam, które spotykała. W dniu 4 listopada 1725 roku przyszedł na świat pierwszy syn Tekli i Jakuba – Jakub Karol. Niestety, dwoje kolejnych dzieci zmarło we wczesnym dzieciństwie.

Po śmierci męża w 1728 roku, majątek przeszedł na Jakuba Karola, który był jeszcze małoletni. Wówczas Tekla wzięła na siebie odpowiedzialność za zarządzanie majątkiem. Niestety, Jakub Karol również zmarł 1 stycznia 1729 roku, co stwarzało poważny problem spadkowy. Problemy te starano się rozwiązać w procesie sądowym, który ostatecznie zakończył się dopiero po śmierci Tekli.

Drugie małżeństwo

Drugie małżeństwo Tekli Róży Radziwiłłównej zostało zaaranżowane przez jej matkę, co było powszechną praktyką w tamtych czasach. Ślub odbył się 21 lutego 1730 roku, łącząc ją z Michałem Serwacym Wiśniowieckim, który był nie tylko księciem, ale także kanclerzem. Miał on znaczne zasoby majątkowe oraz wpływy w ówczesnym społeczeństwie, a Tekla liczyła na to, że uda im się powiększyć ród o nowe pokolenie.

Związek ten przyniósł wiele korzyści, mimo iż para nie doczekała się dzieci. Warto zauważyć, że w 1731 roku Tekla zaszła w ciążę, jednak niestety przedwcześnie urodzony syn zmarł, co z pewnością było wielką tragedią dla małżeństwa.

Tekla miała znaczący wpływ na zarządzanie majątkiem rodzinnym, co czyniło ją osobą aktywną w sprawach finansowych. Gdy jej mąż był nieobecny, zdarzało się, że podejmowała decyzje w jego imieniu, wydając uniwersały dla poddanych. Dzięki temu zyskała nie tylko prestiż, ale również zaufanie wśród lokalnej społeczności.

W kręgu jej zainteresowań znalazł się również Jerzy Flemming, bratanek jej pierwszego męża, z którym Tekla nawiązała współpracę. Wpłynęła także na swojego męża, aby poparł kandydaturę Fryderyka Augusta. Warto jednak zauważyć, że nie było to jedynie jej osobiste działanie, ponieważ fakt, iż Michał Wiśniowiecki przebywał w niewoli rosyjskiej w latach 1710–1711, również odegrał istotną rolę w jego politycznych decyzjach.

Jednakże silna pozycja Tekli w relacji małżeńskiej spotkała się z krytyką ze strony ówczesnych obserwatorów, którzy uważali, że jej wpływ na męża może mieć zgubne skutki. W rzeczywistości powody, dla których Wiśniowiecki stawał się coraz mniej samodzielny, były bardziej złożone. Na jego kondycję wpływały problemy zdrowotne oraz nadużywanie alkoholu, które ograniczały jego zdolność do podejmowania decyzji. Michał Wiśniowiecki zmarł 16 września 1744 roku, co zakończyło pewien rozdział w życiu Tekli.

Trzecie małżeństwo

Tekla, bogata wdowa, cieszyła się dużym zainteresowaniem jako potencjalna żona. Jej status przyciągnął uwagę Józefa Stanisława Sapiehy, koadiutora wileńskiego, który podjął się persuazji swojego brata, Michała Antoniego Sapiehy, pełniącego funkcję podkanclerza litewskiego, do rozpoczęcia starania się o rękę Tekli. Sapiehowie mieli nadzieję na nawiązanie korzystnych relacji politycznych z Radziwiłłami oraz uzyskanie dodatkowych korzyści majątkowych. Kluczowym argumentem za tym małżeństwem był również fakt, iż młodsza siostra Tekli, Karolina Teresa, była już żoną Kazimierza Leona, brata Michała Sapiehy (zm. 1738).

23 grudnia 1745 roku miała miejsce ceremonia zaślubin Tekli z Michałem Sapiehą. Była to bezsprzecznie pierwsza decyzja małżeńska podjęta przez Teklę bez wpływu jej rodziny, co spotkało się z dezaprobatą, zwłaszcza ze strony matki i braci. Powody tej niechęci były różnorodne, lecz głównie wynikały z dążeń Michała Kazimierza Radziwiłła, który pragnął przejąć kontrolę nad licznymi starostwami niegrodowymi, które Tekla odziedziczyła po zmarłym mężu. W praktyce jednak, posiadłości te stały się własnością Michała Sapiehy, który poślubiając Teklę, zyskał takie tytuły jak starostwo gliniańskie, kalwaryjskie, tucholskie, wiłkowyskie oraz ekonomię słonimską.

W miarę upływu czasu, nadzieje Sapiehów na pozytywne konotacje z rodem Radziwiłłów nie zmaterializowały się, a wręcz przeciwnie – relacje między tymi rodami uległy znacznemu pogorszeniu. Nie doczekali się również potomstwa, co mogło wpływać na dalsze aspekty ich społecznego i rodzinnego statusu.

Śmierć

Tekla zmarła 25 listopada 1747 roku w Gdańsku, mając 44 lata. Jej pogrzeb miał miejsce 5 lutego 1748 roku w Wiśniowcu, co było zgodne z jej życzeniem, bowiem pragnęła spocząć obok swojego drugiego męża, z którym łączyły ją najsilniejsze więzi w trakcie życia.

Po jej śmierci pozostawiła znaczny majątek, którego podział miał miejsce w 1749 roku. Dobra związane z rodziną Wiśniowieckich zostały rozdysponowane pomiędzy Michała Kazimierza Ogińskiego oraz jego siostry: Katarzynę, żonę Antoniego Przeździeckiego, Augustę, żonę Konstantego Platera, Genowefę, żonę Adama Brzostowskiego, a także Kazimierę i Elżbietę, które były niezamężne, oraz Jana Karola Mniszcha wraz z jego żoną Katarzyną Zamoyską, córką Michała Zamoyskiego i Elżbiety Wiśniowieckiej.

Właściwości ziemskie oraz klejnoty Tekli przejęli jej bracia: Hieronim Florian oraz Michał Kazimierz.

---

Oceń: Tekla Róża Radziwiłłówna

---